Ἐπιφανὴς ὀρθόδοξος θεολόγος (1872-1943). Ἐγεννήθη ἐν Πάτραις τὸ 1872. Μαθὼν τὰ πρῶτα γράμματα ἐν σχολείοις τῶν Ἀθηνῶν, ἐφοίτησεν ἀκολούθως εἰς τὴν Ῥιζάρειον Ἐκκλησιαστικὴν Σχολὴν (1887-1892), εἶτα εἰς τὴν Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ πανεπιστημίου Ἀθηνῶν (1892-1896) καὶ τέλος συνεπλήρωσεν ἐπὶ τριετίαν τάς σπουδὰς τοῦ ἐν Γερμανία ἐν τοῖς πανεπιστημίοις τῆς Λειψίας καὶ τῆς Χάλλης (1899-1902). Ἐπανελθὼν δ’ ἐκ Γερμανίας, διωρίσθηκε τὸ 1902 καθηγητής, διδάξας εὐδοκιμώτατα πρῶτον μὲν ἐν διαφόροις σχολείοις τῆς Μέσης Ἐκπαιδεύσεως Ἀθηνῶν ἀπὸ τοῦ ἔτους 1902 μέχρι τοῦ 1914, εἶτα δὲ ἐν τῇ Ῥιζαρείω Ἐκκλησιαστικῇ Σχολῇ ἀπὸ τοῦ 1915 μέχρι τοῦ 1938. Ἀλλὰ παραλλήλως ἐδίδασκε καὶ ἐν τῇ Θεολογικῇ Σχολῇ τοῦ πανεπιστημίου Ἀθηνῶν κατ’ ἀρχὰς μὲν ὡς ὑφηγητής, εἶτα δὲ ὡς καθηγητὴς αὐτῆς. Οὕτως ἐν ἔτει 1903 μετὰ τὴν νόμιμον διαδικασίαν διωρίσθη ὑφηγητὴς τῆς Ἱστορίας τῶν δογμάτων, τὸ δ’ ἑπόμενον ἔτος ἀνετέθη αὐτῷ ἡ διδασκαλία καὶ τῆς Δογματικῆς. Ἐν ἔτει 1918 ἐξελέγη παμψηφεὶ ὑπὸ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τακτικὸς καθηγητὴς τῆς Δογματικῆς καὶ τῆς Χριστιανικῆς Ἠθικῆς, διορισθεὶς ἀρχομένου τοῦ 1920, ἀλλὰ διὰ τοῦ Νομοθετικοῦ Διατάγματος τῆς 1ης Δεκεμβρίου 1920 περὶ ἐπαναφορὰς εἰς τάς θέσεις τῶν ἀπολυθέντων καθηγητῶν τοῦ πανεπιστημίου ἠκυρώθη ὁ διορισμὸς τοῦ, ἐπανελθόντος εἰς τὴν θέσιν τοῦ τοῦ καθηγητοῦ Χρηστοῦ Ἀνδρούτσου. Ἐπαναδιωρίσθη δ’ ὅμως τὸ 1922 καθηγητὴς τῆς συσταθείσης β΄ προσωρινῆς ἕδρας τῆς Δογματικῆς Θεολογίας καὶ τῆς Χριστιανικῆς Ἠθικῆς. Τέλος, ἱδρυθείσης τὸ ἑπόμενον ἔτος (1923) ἕδρας Ἱστορίας τῶν δογμάτων καὶ Συμβολικῆς, ὁ Δυοβουνιώτης ἐτοποθετήθη εἰς αὐτήν, διδάσκων παραλλήλως καὶ τὴν Δογματικὴν καὶ τὴν Χριστιανικὴν Ἠθικὴν καθ’ ἂς περιόδους δεν ἐδιδάσκοντο τὰ μαθήματα ταῦτα ὑπὸ τοῦ καθηγητοῦ Χρηστοῦ Ἀνδρούτσου, ὡς καὶ μετὰ τὸν θάνατον ἐκείνου (1935). Πρὸς τούτοις ἐχρημάτισε κατὰ τὸ ἔτος 1931-1932 πρύτανις τοῦ πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, ὡς καὶ γενικὸς διευθυντὴς τῶν Θρησκευμάτων ἐν τῷ ὑπουργείῳ Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων κατὰ τὰ ἔτη 1927-1930. Ὁμοίως διηύθυνεν ἐπὶ μίαν δωδεκαετίαν (1905-1916) τὸ ἐκκλησιαστικὸν περιοδικὸν τῆς Μητροπόλεως Ἀθηνῶν «Ἱερὸς Συνδεσμὸς» καὶ ἐξεπροσώπησε τὴν Ἐκκλησίαν τῆς Ἑλλάδος εἰς τὸ ἐν Λωζάννη συνελθὸν ἐν ἔτει 1927 παγχριστιανικὸν συνέδριον «περὶ πίστεως καὶ τάξεως», ὡς καὶ εἰς ἄλλα ὅμοια. Ἐπὶ πλέον ἐξελέγη τὸ 1928 τακτικὸν μέλος τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν, ἐργασθεὶς καὶ ὡς γραμματεὺς αὐτῆς. Τέλος, ἐν ἔτει 1938, καταληφθεὶς ὑπὸ τοῦ ὁρίου τῆς ἡλικίας, ἀπεχώρησε τῆς ἐνεργοῦ ὑπηρεσίας τοῦ πανεπιστημίου, γενόμενος ὁμότιμος καθηγητὴς αὐτοῦ, τὸ δὲ 1943 ἀπέθανεν.
Ὁ Δυοβουνιώτης διεκρίνετο διὰ τὸ μειλίχιον καὶ εἰρηνικὸν τοῦ χαρακτῆρος τοῦ, τὸ ἀνώτερον καὶ ὄντως ἀκαδημαϊκὸν ἦθος τοῦ, τὴν μεγάλην καλωσύνην καὶ ταπεινοφροσύνην τοῦ καὶ γενικὼς τὴν χριστιανικὴν ἀρετὴν τοῦ. Πρᾶος καὶ ταπεινὸς τῇ καρδίᾳ, ἀνεκτικὸς καὶ ἀνεξίκακος, ἐκέκτητο ψυχικὴν ἰσορροπίαν καὶ ἀταραξίαν καὶ ἀγαθότητα, ἢν οὐδέποτε ἴσχυσε να διαταράξῃ ἡ κακία, τὸ μῖσος, ἡ ὀργὴ ἢ ἄλλο τι πάθος, διὰ τὸν λόγον δὲ τοῦτον ἀπέκτησεν ἐν τῇ ζωῇ τοῦ μόνον φίλους. Ἐν μόνον εἶχε πάθος, τὸ ὁποῖον διακάτειχεν αὐτὸν μέχρι τῆς παραμονῆς τοῦ θανάτου τοῦ, τὸ πάθος τῆς μελέτης καὶ ἐπιστημονικῆς ἐργασίας. Ἐδίδασκε καὶ εἰργάζετο δὲ πάντοτε μετ’ εὐσεβείας καὶ ἐπιστημοσύνης, ἀφοσιωμένος εἰς τὰ δόγματα καὶ τάς παραδόσεις τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας καὶ συνδυάζων ἐν πᾶσι τὴν ὑγιὰ συντηρητικότητα πρὸς τὴν ὑγιὰ προοδευτικότητα. Οὕτως ὡς διδάσκαλος, συνδυάζων ἐπιστημονικὴν ἐμβρίθειαν καὶ ὑγιὰ κρίσιν μετὰ μνήμης, ἀφηγηματικότητος καὶ εὐφραδείας μεγάλης, ἀνέπτυξεν ἤδη ἀπὸ τῆς ἀρχῆς τῆς διδακτικῆς δράσεώς του ἔκτακτον διδακτικὴν ἱκανότητα, τῆς ὁποίας τὰ κυριώτερα χαρακτηριστικὰ γνωρίσματα ἦσαν τὸ ἐπαγωγὸν καὶ γοητευτικόν, ἔτι δὲ ἡ ἁπλότης καὶ σαφήνεια ἐν τῇ διατυπώσει, ἡ παραστατικότης ἐν τῇ ἐκθέσει καὶ ἡ ἁπλοποίησις τῶν ἀφηρημένων ἰδεῶν καὶ φιλοσοφικῶν ἐννοιῶν.
Ἡ συγγραφικὴ δρᾶσις. Ὡς συγγραφεὺς ὁ Δυοβουνιώτης, ἐπὶ μίαν τεσσαρακονταετίαν ἀδιαλείπτως καὶ ἀκαταπονήτως ἐργασθείς, ἔγραψεν ὑπὲρ τάς ἑκατὸν ἐπιστημονικὰς συγγραφάς, ὡς καὶ πολυάριθμα ἄλλα δημοσιεύματα, ἅτινα πάντα ἀποτελοῦσιν ἀναμφιβόλως πολυτιμοτάτην συμβολὴν εἰς τὴν παρ’ ἡμῖν καὶ τὴν καθόλου θεολογικὴν ἐπιστήμην. Ἐκ τῶν ἐπιστημονικῶν ἐργασιῶν αὐτοῦ αἱ μὲν κατὰ τὰ πρῶτα ἔτη τῆς συγγραφικῆς τοῦ δράσεως γραφεῖσαι εἶναι δογματικοῦ μᾶλλον περιεχομένου, αἱ δὲ μετὰ ταῦτα ἱστορικοῦ περιεχομένου. Ἐν πάσαις δέ, καὶ ἐν αὐταῖς ἔτι ταῖς δογματικαῖς συγγραφαῖς, ποιεῖται χρῆσιν τῆς ἱστορικῆς μεθόδου, ἐπιμενὼν ἰδίως εἰς τὴν ἁγιογραφικὴν καὶ τὴν ἱστορικοδογματικὴν κατοχύρωσιν καὶ δικαίωσιν τῶν δογμάτων, καὶ ἀποφεύγων οὐ μόνον τὴν σχολαστικήν, ἀλλὰ καὶ τὴν φιλοσοφικὴν ἀνάπτυξιν αὐτῶν. Ἐντεῦθεν καὶ ἔχων ἰδιαιτέραν κλίσιν καὶ ἀγάπην εἰς τάς ἱστορικὰς ἐρεύνας καὶ φρονῶν ὅτι ἐπιβάλλεται ἡ ἔρευνα καὶ ἐνασχόλησις καὶ περὶ ἔργα ἱστορικοῦ ἰδία περιεχομένου, ὧν τίνων ἰδιάζουσαν ἔχει ἀνάγκην ἡ παρ’ ἡμῖν θεολογικὴ ἐπιστήμη, ἐκαλλιέργησε καὶ τὸν ἱστορικὸν κλάδον τῆς Θεολογίας, ἀφιερώσας μάλιστα εἰς αὐτὸν τὸ μεγαλύτερον μέρος τῆς συγγραφικῆς τοῦ δραστηριότητος.
Καὶ πρῶτον δογματικοῦ περιεχομένου εἶναι ὀκτὼ πραγματεῖαι αὐτοῦ, ἤτοι περὶ τοῦ Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, περὶ τῆς μέσης καταστάσεως τῶν ψυχῶν, δύο κριτικαὶ τῆς Δογματικῆς τοῦ Χρηστοῦ Ἀνδρούτσου, περὶ τῶν Μυστηρίων, περὶ τῆς ἑνώσεως τῆς Ἀγγλικανικὴς Ἐκκλησίας μετὰ τῆς Ὀρθοδόξου καὶ τοῦ κύρους τῶν Ἀγγλικανικὼν χειροτονιῶν, περὶ τῶν ἐξωτερικῶν ἐπιδράσεων ἐπὶ τῆς Ὀρθοδόξου Θεολογίας καὶ τέλος συνοπτικὴ τὶς ἔκθεσις τῆς δογματικῆς διδασκαλίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Εἰς τὴν συγγραφὴν τῆς πρώτης διατριβῆς αὐτοῦ ἐπὶ ὑφηγεσία ὑπὸ τὸν τίτλον «Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνὸς» (1903) ὁ Δυοβουνιώτης ὡρμήθη ἐκ τῆς ὀρθῆς ἰδέας, ὅτι πρὸς ἀκριβὴ κατανόησιν καὶ ἔκθεσιν τῆς δογματικῆς διδασκαλίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας εἲναι ἀπολύτως ἀναγκαία ἡ ἐπιστημονικὴ ἐξέτασις καὶ μελέτη τῶν πηγῶν αὐτῆς, καὶ κατ’ ἐξοχὴν τῶν συγγραμμάτων τοῦ κλασσικοὺ δογματικοῦ αὐτῆς Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, οὗτινος ἡ δογματικὴ διδασκαλία εἲναι καὶ τῆς ἡμετέρας Ἐκκλησίας ἡ δογματικὴ διδασκαλία. Ἐν τῇ διατριβῇ λοιπὸν ταύτῃ, μετὰ ἱστορικὴν τίνα εἰσαγωγήν, ἐκτίθησι συστηματικὼς καὶ ἐπὶ τῇ βάσει τῶν πηγῶν τὴν δογματικὴν διδασκαλίαν τοῦ Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, καταλήξας εἰς ὀρθὰ συμπεράσματα. Μεγάλης ἐπίσης σημασίας εἲναι καὶ ἡ δευτέρα δογματικὴ πραγματεία τοῦ Δυοβουνιώτου ὑπὸ τὸν τίτλον «Ἡ μέση κατάστασις τῶν ψυχῶν» (1904), ἐν τῇ ὁποίᾳ ὅπως ποτὲ ὁ Μωϋσῆς ἀπὸ τοῦ ὅρους ἠδυνήθη νὰ λάβῃ ἰδέαν τινὰ τῆς ἐπηγγελμένης γῆς, τοιουτοτρόπως καὶ οὗτος ἐπειράθη, στηριζόμενος ἐπὶ τῆς Ἁγίας Γραφῆς καὶ τῆς Ἱερᾶς Παραδόσεως, να σχηματίση ἀμυδρὰν τίνα εἰκόνα τῆς μελλούσης ζωῆς, πραγματευθεὶς τὴν σκοτεινὴν ἐσχατολογίαν γενικὼς καὶ ἰδιαίτατα τὸ ἀνανάπτυκτον παρ’ ἡμῖν κεφάλαιον αὐτῆς περὶ τῆς μέσης καταστάσεως τῶν ψυχῶν. Ἐν τῇ πραγματείᾳ ταύτην, ἀφοῦ ἐν ἀρχῇ καταδεικνύει τὴν ἀναγκαιότητα τῆς παραδοχῆς τῆς μέσης καταστάσεως, ὡς καὶ τὴν πραγματικότητα ταύτης, διδάσκει εἶτα, ὅτι αἱ ψυχαὶ ἐν αὔτη εἲναι ἀσώματοι καὶ αὐτοσυνείδητοι, ἔχουσι σχέσιν πρὸς ἀλλήλας καὶ πρὸς τοὺς ἐπὶ τῆς γῆς ζῶντας καὶ διατελοῦσιν ἐν ἀτελεῖ ἁγιασμῷ καὶ μακαριότητι ἢ πωρώσει, προαπολαύουσαι σχετικῆς τίνος εὐδαιμονίας ἢ κακοδαιμονίας, αἵτινες «εἲναι μᾶλλον ἐσωτερικαὶ πνευματικαὶ καταστάσεις», καὶ δὴ εἰς διάφορον βαθμὸν ἑκάστη.
Μεγάλης ὠσαύτως σπουδαιότητος εἲναι καὶ αἱ δύο ἑπόμεναι δογματικαὶ μελέται τοῦ Δυοβουνιώτου, αἱ γραφεῖσαι μετὰ τὴν ἔκδοσιν τῆς Δογματικῆς τοῦ Χρηστοῦ Ἀνδρούτσου ἐν ἔτει 1907. Παρευθὺς ὁ Δυοβουνιώτης ἐδημοσίευσεν ἀξιόλογον κρίσιν τῆς Δογματικῆς ὑπὸ τὴν ἐπιγραφὴν «Ἡ Δογματικὴ τοῦ Χρηστοῦ Ἀνδρούτσου κρινομένη» (1907). Ἀλλ’ εἰς τὴν κρίσιν ταύτην ἀπήντησε μετὰ βιαιότητος ὁ Ἀνδροῦτσος διὰ τῆς δημοσιεύσεως τοῦ πρώτου τῶν δύο τευχῶν τοῦ, τῶν γνωστῶν ὑπὸ τὸν τίτλον «Δογματικαὶ Μελέται». Εἰς τοῦτο ἀπήντησε τὸ ἑπόμενον ἔτος ὁ Δυοβουνιώτης δι’ ἑτέρας πραγματείας ὑπὸ τὸν τίτλον «Ὀφειλομένη ἀπάντησις» (1908), εἰς ἢν πάλιν ἀνταπήντησε καὶ ὁ Ἀνδροῦτσος διὰ τῆς δευτέρας τῶν Δογματικῶν Μελετῶν τοῦ. (Σημειωτέον ὅτι εἰς τὴν συζήτησιν ταύτην παρενέβη καὶ ὁ Δημήτριος Μπαλάνος, γράψας «Κρίσις τῆς Δογματικῆς τοῦ Χ. Ἀνδρούτσου» [1907]). Κρίνοντες γενικὼς τὴν ἐπιστημονικὴν ταύτην συζήτησιν, παρατηροῦμεν, ὅτι, καίτοι ἀτυχῶς αὔτη δεν διεξήχθη μετὰ τῆς ἐπιβαλλομένης ἠρεμίας καὶ αὐστηρὰς ἀντικειμενικότητος, ἐν τούτοις ὅμως συνέβαλεν ἀναμφιβόλως εἰς τὴν βαθυτέραν καὶ πολυμερεστέραν ἔρευναν καὶ διευκρίνησιν δογματικῶν τίνων διδασκαλιῶν, ἑτεροδόξου ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ προελεύσεως, ἀμφισβητουμένων ἐξ ἐπόψεως ὀρθοδόξου.
Ἀλλὰ τὸ σπουδαιότερον ἔργον τοῦ Δυοβουνιώτου εἲναι τὸ ὑπὸ τὸν τίτλον «Τὰ Μυστήρια τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας ἐξ ἀπόψεως δογματικῆς» (1912), ἐν τῷ ὁποίῳ πραγματεύεται πρῶτον μὲν περὶ τῶν Μυστηρίων γενικώς, εἶτα δὲ περὶ ἑνὸς ἑκάστου τῶν ἑπτὰ Μυστηρίων. Ἐν τῷ ἔργῳ τούτῳ πραγματεύεται ἐν τῶν σημαντικοτέρων τμημάτων τῆς Δογματικῆς, ἐλάχιστα ἀναπτυχθὲν παρ’ ἡμῖν, ἐπιτυχὼν πράγματι να διαλευκάνη καὶ ἀναπτύξη ὀρθοδόξως, ἐπὶ τῇ βάσει τῆς Ἁγίας Γραφῆς καὶ τῆς Ἱερᾶς Παραδόσεως, ἱκανὰ ζητήματα τῆς μὴ ἀναπτυχθείσης ἐπαρκῶς παρ’ ἡμῖν δογματικῆς διδασκαλίας περὶ Μυστηρίων. Πρὸς τούτοις μεγάλης σημασίας εἲναι καὶ ὁ ἀγγλιστὶ μεταφρασθεὶς πρυτανικὸς λόγος τοῦ Δυοβουνιώτου «Περὶ τῆς ἑνώσεως τῆς Ἀγγλικανικὴς Ἐκκλησίας μετὰ τῆς Ὀρθοδόξου καὶ τοῦ κύρους τῶν Ἀγγλικανικὼν χειροτονιῶν» (1932), ἐν τῷ ὁποίῳ οὗτος μετὰ τῆς διακρινούσης αὐτὸν βαθείας κρίσεως, ἀντικειμενικότητος καὶ φιλαληθείας ἀνέπτυξε τὸ φλέγον εἰσέτι ἐκκλησιαστικὸν τοῦτο ζήτημα, καταλήξας εἰς ὀρθὰ συμπεράσματα.
Οὕτως ὁ Δυοβουνιώτης ἐκ τῆς παμμεροὺς ἐρεύνης τοῦ θέματος τούτου κατέληξεν εἰς τὸ γενικὸν συμπέρασμα, ὅτι ἡ ἕνωσις τῆς Ἀγγλικανικὴς Ἐκκλησίας μετὰ τῆς Ὀρθοδόξου εἲναι ἀδύνατος ἐπὶ τοῦ παρόντος, ἀποκλειομένης προσέτι, ὡς ἐδραζομένης ἐπὶ θρησκευτικῆς ἀδιαφορίας, καὶ τῆς ὑπὸ τῶν Ἀγγλικανὼν ἐπιδιωκομένης intercommunio, ἤτοι τῆς ἐξωτερικῆς διὰ τῆς μυστηριακῆς ἐπικοινωνίας ἑνώσεως, τῆς ἐδραζομένης ἐπὶ τῆς ἀνυπάρκτου ἐσωτερικῆς τοιαύτης· πλὴν ὅμως ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία δύναται κατ’ οἰκονομίαν να ἀναγνωρίσῃ τὰ Μυστήρια καὶ αὐτὴν τὴν ἱερωσύνην μόνον τῶν εἰς αὐτὴν προσερχομένων Ἀγγλικανών. (Σημειωτέον ὅτι τὰ πορίσματα τοῦ Δυοβουνιώτου ἔλαβεν ὑπ’ ὄψιν καὶ ἡ Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν κατὰ τὴν περὶ τοῦ κύρους τῶν Ἀγγλικανικὼν χειροτονιῶν συζήτησιν αὐτῆς, συνεπεία σχετικοῦ ἐρωτήματος τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, βλ. «Ἐκκλησία», 17 [1939], σ. 237 κ. ἐξ., ὁμοφώνως ἀποφανθεῖσα κατ’ Ἰούνιον 1939, ὅτι «κατ’ ἀκρίβειαν ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία ἀναγνωρίζει ὡς ἔγκυρα μόνον τὰ ὑπ’ αὐτῆς τελούμενα Μυστήρια εἰς εἰδικὰς ὅμως περιπτώσεις ἡ Ἐκκλησία, ἐφ’ ὅσον ἤθελε θεωρήσει πρέπον καὶ σκόπιμον, μετ’ ἐπισταμένην ἔρευναν τῶν εἰδικῶν συνθηκῶν, δύναται κατ’ οἰκονομίαν να ἀναγνωρίσῃ τὴν χειροτονίαν προσερχομένων εἰς τὴν Ὀρθοδοξίαν Ἀγγλικανών»).
Τέλος ἀξιοσημείωτοι εἲναι ἀφ’ ἑνὸς μὲν ἡ ἐν τῷ Ἃ΄ συνεδρίῳ τῆς Ὀρθοδόξου Θεολογίας γενομένη ἀνακοίνωσις τοῦ Δυοβουνιώτου ὑπὸ τὸν τίτλον «Καθορισμὸς ἔξωθεν ἐπιδράσεων ἐπὶ τῆς Ὀρθοδόξου Θεολογίας, ἰδία ἀπὸ τῆς ἁλώσεως τῆς Κωνσταντινουπόλεως» (1937), μεταφρασθεῖσα καὶ γερμανιστὶ καὶ δημοσιευθεῖσα ἐν Proces-Verbaux du premier Congres de Theologie Orthodoxe, Athenes 1939, σ. 209-231, ἀφ’ ἑτέρου δὲ ἡ γερμανιστὶ δημοσιευθεῖσα περίληψις τῆς δογματικῆς διδασκαλίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ὑπὸ τὴν ἐπιγραφὴν «Die Lehre der Griechisch – Orthodox – Anatolischen Kirche» ἐν τῇ γνωστῇ συλλογῇ «Ekklesia» (Ταὐτόν. Schulze), τ. 10 (1939), σ. 55-74.
Ἀλλὰ πρὸς τούτοις ὁ Δυοβουνιώτης ἐκαλλιέργησεν, ὡς εἴπομεν, καὶ προήγαγε σημαντικὼς καὶ τὸν ἱστορικὸν κλάδον τῆς Θεολογίας, γράψας πληθὺν πραγματειῶν, ἀναγομένων εἰς τὴν Ἐκκλησιαστικὴν Ἱστορίαν καὶ Γραμματολογίαν, ὡς καὶ τὸ Κανονικὸν Δίκαιον. Ἐκ τούτων ἀξιομνημόνευτοι εἲναι αἱ ἱστορικαὶ πατρολογικαὶ μελέται καὶ μονογραφίαι καὶ κριτικαὶ ἐπιστασίαι αὐτοῦ περὶ Νικηφόρου Θεοτόκη, Μελετίου Συρίγου, Μαξίμου Πελοποννησίου, Μητροφάνους Κριτοπούλου, Καλλινίκου Γ΄, πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, Μελετίου Ἀθηνῶν, Μαξίμου Μαργουνίου, Ἰωάννου Μορζήνου, Θεοδοσίου Ζυγομαλά, Μιχαὴλ Φωτεινοῦ, Ἀλεξίου Σπανού, Γεωργίου Καλύβα, Γεωργίου Κορεσσίου, Κυρίλλου Λαυριώτου, Ἀνθίμου Ἀθηνῶν, Θεοκλητοῦ Φαρμακίδου, Ζήκου Ῥώση, Ἰωάννου Ἀργυριάδου καὶ Ἀλεξάνδρου Λυκούργου, ἔτι δὲ περὶ τοῦ Μεγάλου Βασιλείου καὶ τοῦ Γρηγορίου Ναζιανζηνοὺ ὡς φοιτητῶν τοῦ πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, περὶ διδασκόντων καὶ διδασκομένων κατὰ τὸν Μέγαν Βασίλειον, περὶ τῶν συγγραμμάτων τοῦ Μακαρίου Αἰγυπτίου, περὶ τῶν Κατηχήσεων τοῦ Μιχαὴλ Ἀκομινάτου, περὶ τῆς συμμετοχῆς τοῦ Κωνσταντίας Ἐπιφανίου εἰς τὴν καταδίκην τοῦ Ἰωάννου Χρυσοστόμου, περὶ τοῦ δῆθεν διπλωματικοὺ ἀπορρήτου τοῦ Ἰωσὴφ Βρυεννίου, περὶ τῶν ἐκκλησιαστικῶν εἰδήσεων τῶν βραχέων χρονικῶν τοῦ Σπ. Λαμπροῦ, περὶ τῆς ἑρμηνείας τῆς Ἀποκαλύψεως τοῦ Κυρίλλου τοῦ Πατρέως καὶ τῶν ἱστορικῶν εἰδήσεων αὐτῆς, ὡς καὶ συμβολαὶ εἰς τὴν Ἐκκλησιαστικὴν Ἱστορίαν Λαρίσης καὶ ἄλλοι.
Ὠσαύτως ὁ Δυοβουνιώτης, ἐπιδοθεὶς ἐνωρὶς καὶ εἰς παλαιογραφικὰς ἐν ταῖς βιβλιοθήκαις ἐρευνᾷς τὸ μὲν ἄνευρε καὶ ἐδημοσίευσε μετὰ προλεγομένων μεγάλης ἀξίας ἀνέκδοτα κείμενα θεολογικοεκκλησιαστικοὺ ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον περιεχομένου, τὸ δὲ συνέταξε καὶ ἐδημοσίευσε καταλόγους τῶν χειρογράφων διαφόρων βιβλιοθηκῶν, ὡς καὶ πολυαριθμοὺς περιγραφὰς μεμονωμένων χειρργράφων. Οὕτως ἐδημοσίευσεν ἀνέκδοτα κείμενα τοῦ Ἰππολύτου καὶ τοῦ Ὠριγένους, τοῦ Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Ἰωάννου Κασσιανού, Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Κωνσταντίνου Πορφυρογεννήτου, Κοσμᾶ Βεστίτωρος, Νεοφύτου Ἐγκλείστου, Θεοδώρου Τριμυθοῦντος, Μιχαὴλ Ἀκομινάτου, Ἀνθίμου Ἀθηνῶν, Μελετίου Ἀθηνῶν, Φιλοθέου Κωνσταντινουπόλεως, Ἰωάννου Θ΄ Κωνσταντινουπόλεως, Κυρίλλου Λαυριώτου, Ἀναστασίου Γορδίου, Λέοντος τοῦ πρωτασηκρήτις, Νικητὰ Παφλαγόνος, Νικητὰ Ἡρακλείας, Ἀλεξάνδρου καὶ Ζαφείρας Μαυροκορδάτου, Λουκᾶ Ἀδιαλείπτου, Μιχαὴλ Γ΄ Κωνσταντινουπόλεως, Νικολάου Καβάσιλα, Παϊσίου Λιγαρίδου, Μητροφάνους Κριτοπούλου, Γεωργίου Καλύβα, Ἀθανασίου Παρίου, Νικηφόρου Θεοτόκη, Βασιλείου Μυστακίδου, διάφορα ἐγκώμια εἰς τοὺς τρεῖς Ἱεράρχας καὶ ἄλλα. Ἐκ δὲ τῶν ἄλλων παλαιογραφικῶν ἐργασιῶν τοῦ Δυοβουνιώτου ἀναφέρομεν τοὺς ὑπ’ αὐτοῦ συνταχθέντας καταλόγους τῶν βιβλιοθηκῶν τῆς Ζαγοράς, τῆς Ἱστορικῆς καὶ Ἐθνολογικὴς Ἑταιρείας, τοῦ Ξενοφῶντος Σιδερίδου καὶ τοῦ Βασιλείου Μυστακίδου, ὡς καὶ τάς περιγραφὰς πολυαριθμῶν κωδίκων καὶ χειρογράφων.
Ἐπὶ πᾶσι δὲ τούτοις ὁ Δυοβουνιώτης ἠσχολήθη καὶ περὶ τὸ Κανονικὸν Δίκαιον, γράψας τάς ἑπομένας πέντε πραγματείας : «Σχέσεις Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας ἐν τῇ ἐλευθέρᾳ Ἑλλάδι» (1916), «Περὶ ἀφορισμοὺ κατὰ τὸ Ἐκκλησιαστικὸν Δίκαιον τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας» (1916), «Ὁ νομοκάνων τοῦ Μανουὴλ Μαλαξοὺ» (1916), «Νομοκανονικαὶ Μελέται» (1917) καὶ «Τὸ μυστήριον τοῦ χρίσματος ἐξ ἀπόψεως κανονικῆς» (1919). Ὁμοίως ἄξιαι μνείας εἲναι καὶ αἱ ὑπ’ αὐτοῦ περιγραφαὶ καὶ κριτικαὶ ἐπιστασίαι, ὡς καὶ ἡ μερικὴ ἔκδοσις νομοκανονικὼν χειρογράφων, οἷον τῶν ὑπ’ ἀριθ. 1400, 1457, 1458, 1471 καὶ 1472 τῆς βιβλιοθήκης τοῦ ἡμετέρου πανεπιστημίου, ὡς καὶ ἡ νομοκανονικοὺ περιεχομένου μελέτη αὐτοῦ ὑπὸ τὸν τίτλον «Ἡ διὰ τὴν ἕδραν τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Δικαίου ὑποψηφιότης τοῦ Δημ. Γεωργιάδου κρινομένη» (1916).
Τέλος ὁ Δυοβουνιώτης ἐδημοσίευσε καὶ πλεῖστα ἄρθρα, μικρὰς διατριβάς, ἐκδόσεις μικρῶν κειμένων, πάρεργα, βιβλιοκρισίας καὶ εὐσεβεῖς σκέψεις ἐν διαφόροις ἐκκλησιαστικοῖς περιοδικοῖς («Ἱερὸς Συνδεσμός», «Ἐκκλησία» κ.λπ.), ὡς καὶ ἐν ἐγκυκλοπαιδικοῖς λεξικοῖς, προσέτι δὲ ἔγραψε καὶ διδακτικὰ βιβλία διὰ τὰ σχολεῖα τῆς Μέσης Ἐκπαιδεύσεως. Ὁμοίως μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Σπυρίδωνος Λαμπροῦ ἐξέδωκε τοὺς τελευταίους ἑπτὰ τόμους τοῦ περιοδικοῦ «Νέος Ἑλληνομνήμων» (1921-1927), ἐπιπροσθέτως δὲ συνεξέδωκεν ἐν συνεργασίᾳ μετὰ τοῦ νομομαθοῦς ἀδελφοῦ τοῦ Γεωργίου Δυοβουνιώτου τὴν μεγάλην συλλογὴν τῆς Ἑλληνικῆς Νομοθεσίας «Βασιλικὰ» εἰς πέντε τόμους. Ταῦτα εἲναι τὰ τύποις ἐκδοθέντα ἔργα τοῦ Δυοβουνιώτου, ὧν πλήρη κατάλογον, περιλαμβάνοντα 268 ἐν ὅλῳ δημοσιεύματα, βλέπε παρὰ Ἴῳ. Καρμίρη, Ἐπιστημονικὸν μνημόσυνον Κωνσταντίνου Δυοβουνιώτου, Ἀθῆναι 1946, σ. 32-51.
Ἀλλ’ ἐκτὸς τούτων εὑρέθησαν ἐν τοῖς χειρογράφοις καταλοίποις αὐτοῦ καὶ τὰ ἀκόλουθα ἀνέκδοτα ἔργα τοῦ Δυοβουνιώτου, τινὰ τῶν ὁποίων ἐδημοσιεύθησαν ὑπὸ τοῦ γράφοντος ἐν «Θεολογίᾳ» 1950-1958: α) Σκέψεις, β) Ἡ ἀληθὴς ἐπίγειος εὐτυχία, γ) Ἐκ τῶν ἀρχείων τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ῥιζαρείου Σχολῆς, δ) Ἰωάννης Ἀργυριάδης, ε) Ἡ Ἱστορία τῶν δογμάτων τοῦ Ἀλεξάνδρου Λυκούργου, στ΄) Τὰ ἐν τῇ βιβλιοθήκῃ τοῦ Ξ. Α. Σιδερίδου κατάλοιπα αὐτοῦ, ζ) Νικητὰ Ἡρακλείας, Ἑρμηνεία εἰς λόγους Γρηγορίου Ναζιανζηνού, η) Ἐπιτομὴ τῆς ἑρμηνείας τῆς Λειτουργίας τοῦ Γερμανοὺ Ἃ΄ Κωνσταντινουπόλεως, θ) Ἡ ἑρμηνεία τῆς Ἀποκαλύψεως τοῦ Κυρίλλου τοῦ Πατρέως, ι) Αἱ ἐν τῇ ἑρμηνείᾳ τῆς Ἀποκαλύψεως τοῦ Κυρίλλου τοῦ Πατρέως θρησκευτικαὶ γνῶμαι καὶ αἱ κρίσεις αὐτοῦ περὶ διαφόρων προσώπων, ἰᾷ) Ἱστορικαὶ εἰδήσεις ἐκ τῆς ἑρμηνείας τῆς Ἀποκαλύψεως τοῦ Κυρίλλου τοῦ Πατρέως, Ἰβ) Ναθαναὴλ Ἱερομόναχου λόγοι ἀνέκδοτοι, ἰγ) Προκοπίου τοῦ Πελοποννησίου ὁ «ποιμενικὸς αὐλός», ἰθ) Μιχαὴλ Φωτεινοῦ παραινέσεις πρὸς τὸν υἱὸν αὐτοῦ, ἰὲ) Ἐκ τῶν καταλοίπων τοῦ Β. Μυστακίδου τὰ ὑπ’ ἀριθ. 16 καὶ 17, καὶ ἰστ) Θεοδοσίου Ζυγομαλα ἀνέκδοτος μετάφρασις εἰς δημώδη ἑλληνικὴν τοῦ Στεφανίτου καὶ ἰχνηλάτου τοῦ Βαρζωέ.
