Ἡ Ἑταιρεία Βυζαντινῶν Σπουδῶν ἱδρύθηκε τὸ 1918. Χαρακτηριστικὰ τὰ ὅσα ἐξιστοροῦνται στὴν «Προεισαγωγὴ» τοῦ πρώτου Βιβλίου Πρακτικῶν Γενικῶν Συνελεύσεων τῆς Ἑταιρείας:
«Τὴν 15 Μαρτίου 1918, ἡµέραν Παρασκευὴν καὶ ὥραν 5 µ.µ. προσκληθέντες ὑπὸ τοῦ κ. Γ. Τσοκοπούλλου[1] συνῆλθον εἰς τὰ ἐπὶ τῆς λεωφόρου Πανεπιστηµίου ἀριθ. 25 γραφεῖα (τῆς ἐφηµερίδος) τῶν «Καιρῶν» οἱ κ.κ. Γ. Τυπάλδος[2], Φ. Κουκουλές[3], Π. Ῥοδοκανάκης[4] καὶ Ν. Καλογερόπουλος[5], ἵνα συσκεφθῶσιν, ὡς ἔλεγεν ἡ πρόσκλησις, περὶ ἐνδιαφέροντος ζητήµατος.
Εἰς τοὺς προσελθόντας ὁ κ. Γ. Τσοκόπουλλος εἶπεν ὅτι ἡ πρόσκλησις ἀφορᾷ εἰς τὴν σύσκεψιν περὶ ἱδρύσεως Ἑταιρείας σκοπὸν ἐχούσης, ἀφ’ ἑνὸς µὲν τὴν συντήρησιν τῶν ὁλοὲν φθειροµένων Βυζαντινῶν µνηµείων, ἀφ’ ἑτέρου δὲ τὴν διὰ λαϊκῶν δηµοσιευµάτων, διαλέξεων καὶ βραδύτερον τὴν διὰ περιοδικοῦ διαφώτισιν τοῦ κοινοῦ περὶ τῆς Βυζαντινῆς Ἱστορίας καὶ τοῦ Βυζαντιακοῦ καθ’ ὅλου πολιτισµοῦ, οὕτως ὥστε ν’ ἀρχίσῃ τὸ ἡµέτερον Ἔθνος να γνωρίζῃ καὶ ν’ ἀγαπᾷ πᾶν ὅ,τι συνδέεται πρὸς τὸ Βυζάντιον καὶ τὴν ὑπερχιλιετῆ αὐτοῦ ἱστορίαν, ἐζήτησε δὲ καὶ τῶν συνελθόντων τὰς γνώµας ἐπὶ τοῦ προκειµένου.
Οἱ προσκληθέντες, ἀφοῦ συνεχάρησαν τὸν κ. Τσοκόπουλλον διὰ τὴν πρωτοβουλίαν, εὗρον ὅτι ἦτο καιρὸς νὰ συµπηχθῇ τοιαύτη Ἑταιρεία, ἧς ὁ σκοπός, ὅσον αὐτοὶ ἐγνώριζον, θὰ εὕρισκεν εὐµενῆ παρὰ τῷ κοινῷ ὑποδοχήν, ἐπεφυλάχθησαν δὲ νὰ συζητήσωσιν εὐρύτερον ἐπὶ τῆς προτάσεως ἐν προσεχεῖ συνεντεύξει.
Πέντε ἡµέρας µετὰ τὴν σύσκεψιν ταύτην κληθέντες πάλιν ὑπὸ τοῦ κ. Γ. Τσοκοπούλλου συνῆλθον εἰς τὰ γραφεῖα τῶν «Καιρῶν» οἱ ἀνωτέρω µνηµονευθέντες καὶ ὁ κ. Θ. Βολίδης[6], οἵτινες διὰ µακρῶν συνεζήτησαν περὶ τοῦ σκοποῦ τῆς Ἑταιρείας, τῶν χρονικῶν περιόδων, ἃς θ’ ἀναλάβῃ νὰ διαφώτισῃ, ὡς καὶ τῶν µέσων, ἅτινα πρέπει νὰ θέσῃ εἰς ἐνέργειαν πρὸς ἐπιτυχίαν τοῦ σκοποῦ της, ἀπεχώρησαν δέ, ἀφ’ οὗ ἀπεφάσισαν ν’ ἀνακοινώσωσι τὰ συζητηθέντα εἰς φίλους των λογίους, οὓς καὶ νὰ προσκαλέσωσι νὰ συνέλθωσιν εἰς τόπον βραδύτερον ὁρισθησόµενον, ἵνα µετ’ αὐτῶν τὸ µὲν συζητήσωσιν εὐρύτερον περὶ τοῦ ζητήµατος, τὸ δὲ προβῶσιν εἰς ὁριστικὴν συγκρότησιν τῆς Ἑταιρείας.
Ὄντως οὐχὶ µετὰ πολὺ ἤτοι κατὰ τὴν 5 Ἀπριλίου, ἡµέραν Παρασκευὴν καὶ ὥραν 5 µ.µ. συνῆλθον ἐν τῇ αἰθούσῃ τῆς Βιβλιοθήκης τῆς Βουλῆς οἱ κ. κ. Louis Petit[7], Αἰµ. Καλλιγᾶ[8], Ἰ. Ζυγοµαλᾶς, Π. Σάρογλους[9], Ἰ. Δαραλέξης[10], Ἐ. Ἄµποτ[11], Γρ. Ξενόπουλλος[12], Σπ. Θεοδωρόπουλλος[13], Κωνστ. Παπαµιχαλόπουλλος[14], Εὐ. Ἰωαννίδης[15], Εὐγενία Ζωγράφου[16], Νέλλη Σκούταρη, Φ. Κουκουλές, Εὔφη Ἠλιάδου, Αἰκ. Πετιµεζᾶ, Π. Ῥοδοκανάκης, Π. Καλογερόπουλλος[17], Ἰ. Δαµβέργης[18], Β. Λαµπίκης[19], Γ. Τυπάλδος, Κ. Σοκόλης[20], Θ. Βολίδης, Ἀναστασία Κουκουλέ, Θ. Σοφούλης[21], Γ. Τσοκόπουλλος, Ν. Καλογερόπουλλος, Θ. Βελλιανίτης[22], Κ. Ῥάδος[23], Κ. Καρζῆς[24], οἵτινες ἀκούσαντες τοῦ προσωρινῶς προεδρεύοντος τῆς συνελεύσεως κ. Γ. Τσοκοπούλλου, ἀναπτύξαντος τὰ τοῦ σκοποῦ τῆς µελλούσης νὰ συσταθῇ Ἑταιρείας, οὐ µόνον ἐπεδοκίµασαν τὰς σκέψεις αὐτοῦ, ἀλλὰ καὶ προσεφέρθησαν νὰ ἐνεργήσωσιν, ὅπως καλλιεργηθῇ εἰς ὅσον τὸ δυνατὸν εὐρύτερον κύκλον ἡ ἀγάπη πρὸς τὰ βυζαντινὰ πράγµατα.
Ἑπτὰ ἡµέρας µετὰ ταῦτα ἤτοι τὴν 12ην Ἀπριλίου ἡµέραν (Τρίτην) καὶ ὥραν 6 µ.µ. συνῆλθον ἐν τῇ αὐτῇ αἰθούσῃ τῆς Βιβλιοθήκης τῆς Βουλῆς ὑπὸ τὴν προσωρινὴν προεδρείαν τοῦ κ. Εὐγενίου Ῥαγκαβῆ[25] οἱ κ.κ. Ἰ. Δαµβέργης, Π. Καλογερόπουλλος, Τούλλα Καλογεροπούλου, Αἰµιλία Καλλιγᾶ, Αἰκ. Πετιµεζᾶ, Ἀναστασία Κουκουλέ, Ἐ. Ἄµποτ, Χ. Δαραλέξης, Δαργέντας, Γ. Τυπάλδος, Ἰ. Ζυγοµαλᾶς, Ν. Καλογερόπουλλος, Φ. Κουκουλές, Π. Σάρογλους, Γ. Τσοκόπουλλος, Β. Λαµπίκης, Θ. Βολίδης, Β. Σιµωνίδης, Νέλλη Σκούταρη, οἵτινες ἀφοῦ συνεζήτησαν τελικῶς περὶ τοῦ τρόπου τῆς εὐδοκιµήσεως τῆς Ἑταιρείας, ἀπεφάσισαν νὰ συνέλθωσι µετ’ ὀλίγας ἡµέρας πρὸς ψήφισιν τοῦ καταστατικοῦ αὐτῆς»[26].
Ἡ πρώτη Γενικὴ Συνέλευσις. Πράγµατι, τὴν 25η Ἀπριλίου 1918 οἱ «Ἀθηνῶν Μελέτιος[27], Κ. Παπαµιχαλόπουλος, Ἰωάν. Δαµβέργης, Π. Σάρογλος, Γ. Τσοκόπουλος, Εὔφη Α. Ἠλιάδου, Εὐγενία Ζωγράφου, Ἀγγελικὴ Πανᾶ, Ἰωάνν. Ζερβός[28], Τούλα Ν. Καλογεροπούλου, Ἀ. Ἰ. Κουκουλέ, Μ. Δηλιγιάννης, Ἐ. Ἄµποτ, Βασ. Π. Λαµπίκης, Νέλλη Σκούταρη, Θεµιστοκλῆς Βολίδης, Νικόλ. Δ. Καλογερόπουλος, Σ. Ἰ. Θεοδωρόπουλος, Χ. Δαραλέξης, Γ. Λουκίδης, Εὐάγγελος Ἰωαννίδης, Φαίδων Ἰ. Κουκουλές, Γ. Τυπάλδος, Γ. Ξενόπουλος, Β. Σιµωνίδης, Π. Μαθιόπουλος[29]» συνῆλθαν, ὡς ἱδρυτικὰ µέλη, στὴν µεγάλη αἴθουσα τῆς Βιβλιοθήκης τῆς Βουλῆς τῶν Ἑλλήνων καὶ «ἵδρυσαν ἑταιρείαν ὑπὸ τὴν ἐπωνυµίαν “Ἑταιρεία Βυζαντινῶν Σπουδῶν”, ἧς ὁ σκοπὸς ἐµφαίνεται ἐν τῷ ὑπ’ αὐτῶν σήµερον ψηφισθέντι καταστατικῷ».
Κατόπιν, διὰ µυστικῆς ψηφοφορίας ἐξέλεξαν τὸ πρῶτο Διοικητικὸ Συµβούλιο, ἀποτελούµενο ἀπὸ τούς: «Σεβασµιώτατον Μητροπολίτην Ἀθηνῶν Μελέτιον, Θ. Σοφούλην, Ἀ. Ἀνδρεάδην, Γ. Τσοκόπουλλον, Αἰµιλίαν Καλλιγᾶ, Ἀ. Σάρογλουν, Φ. Κουκουλέν, Γ. Τυπάλδον, Ν. Καλογερόπουλλον, Π. Καλογερόπουλλον, Σπ. Θεοδωρόπουλλον καὶ Ἰ. Ζερβόν». Στὴν ἴδια συνεδρία ἐψηφίσθη καὶ τὸ Καταστατικὸν τῆς Ἑταιρείας, ἀποτελούµενο ἀπὸ 18 ἄρθρα[30]. Στο 2ο ἄρθρο τοῦ Καταστατικοῦ ὁρίζονται οἱ σκοποὶ τῆς Ἑταιρείας ὡς ἀκολούθως: «Σκοπὸς τῆς Ἑταιρείας εἶναι ἡ ἐνίσχυσις τῶν Βυζαντινῶν καὶ Μεσαιωνικῶν ἐν γένει µελετῶν, ἡ ἐκλαΐκευσις τῶν γνώσεων ἐπὶ τῆς ἱστορίας καὶ τοῦ πολιτισµοῦ τῶν Βυζαντινῶν καὶ Μεσαιωνικῶν χρόνων, ἡ διέγερσις τοῦ ἐνδιαφέροντος τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ πρὸς τὴν χιλιετῆ περίοδον τῆς Ἑλληνικῆς Αὐτοκρατορίας. Ἡ Ἑταιρεία θὰ ἐπιδιώξῃ τὴν πραγµατοποίησιν τοῦ σκοποῦ της α ʹ) Διὰ διαλέξεων ἐκλαϊκευτικῶν ἐπὶ παντὸς θέµατος ἀναγοµένου εἰς τὴν ἱστορίαν, τὸν βίον, τὰς ἐπιστήµας, τὰς τέχνας, τὸν πολιτισµὸν ἐν γένει τῆς Ἑλληνικῆς Αὐτοκρατορίας καὶ τοῦ Μεσαίωνος. β ʹ) Δι’ ἐπιστηµονικῶν ἀνακοινώσεων. γʹ) Δι’ ἐκδόσεως εἰδικοῦ περιοδικοῦ καὶ σχετικῶν δηµοσιευµάτων. δʹ) Δι’ ἱδρύσεως βιβλιοθήκης τῶν ἔργων τῶν συγγραφέων τοῦ Βυζαντίου καὶ τῶν Μεσαιωνικῶν καὶ τῶν ἔργων τῶν ἀναγοµένων εἰς τὸ Βυζάντιον καὶ τὸν Μεσαίωνα. καί εʹ) Διὰ παντὸς ἄλλου τρόπου, τὸν ὁποῖον τὸ Συµβούλιον ἤθελε κρίνει συντελεστικόν».
Στὰ µέλη τῆς Ἑταιρείας συγκαταλέγονται σπουδαῖες πνευµατικές, ἐπιστηµονικές, θρησκευτικὲς καὶ πολιτικὲς προσωπικότητες, ὅπως οἱ: Ἐλευθέριος Βενιζέλος, Ἀντώνιος καὶ Ἐµµανουὴλ Μπενάκης, Πηνελόπη Δέλτα, Κωνσταντῖνος καὶ Ἀλέξανδρα Χωρέµη, Κωνσταντῖνος Ῥακτιβάν, µητροπολίτης Κιτίου Νικόδηµος, µητροπολίτης Παραµυθίας Ἀθηναγόρας, καθὼς καὶ ξένοι ἐπιφανεῖς καθηγητές, ὅπως οἱ P. Lemerle καὶ F. Halkin, κ.ἄ.
Ἡ Ἑταιρεία ἑδρεύει στὴν Ἀθήνα καὶ στεγάζεται, ἀπὸ τὸ 1959 ἕως καὶ σήµερα, στὴν ὁδὸ Ἀριστείδου 8, σὲ ἰδιόκτητα γραφεῖα, τὰ ὁποῖα ἐδωρήθησαν στὴν Ἑταιρεία ἀπὸ τὸν Δηµήτριο Γκίνη τὸ 1962. Τὸ 2010 ἡ Ἑταιρεία ἀπέκτησε, δι’ ἀγορᾶς, στὸ ἴδιο κτήριο δύο ἐπιπλέον γραφεῖα, ὥστε σήµερα νὰ διαθέτῃ ὁλοκλήρους τὸν 7ο καὶ 8ο ὄροφο τοῦ κτηρίου, µὲ γραφεῖα, βιβλιοθήκη καὶ ἀναγνωστήριο πλήρως ἀνακαινισµένα καὶ ἐξοπλισµένα.
Πρὸς ἐκπληρώση τοῦ σκοποῦ ἱδρύσεώς της, ἡ Ἑταιρεία δραστηριοποιεῖται σὲ ποικίλους τοµεῖς, καὶ συγκεκριµένως:
Εὐθὺς ἀπὸ τὴν ἵδρυσή της ἐνδιαφέρεται γιὰ τὴν προστασία τῶν βυζαντινῶν µνηµείων καὶ κειµηλίων, χειρογράφων καὶ ἔργων τέχνης. Ἐνδεικτικῶς ἀναφέρουµε τὴν ἔγγραφο διαµαρτυρία της πρὸς τὸν Γενικὸ Διοικητὴ Μακεδονίας ἀλλὰ καὶ πρὸς τοὺς πρεσβευτὲς τῆς Ἑλλάδος στὸν «πεπολιτισµένον κόσµον», ἤτοι «ἐν Ῥώµῃ, Παρισίοις, Λονδίνῳ καὶ Βασιγκτῶνι» γιὰ τὴν καταστροφὴ καὶ ἁρπαγὴ κειµηλίων στὴν Μακεδονία. Ἀποτέλεσµα τῶν ἐνεργειῶν αὐτῶν ὑπῆρξε ἡ ὑπὸ τῆς Βουλγαρικῆς Κυβερνήσεως παράδοση, κατὰ τὸ ἔτος 1922, στὸν Σύµβουλο τῆς Ἑταιρείας Γ. Σωτηρίου πολλῶν κειµηλίων καὶ ἱερῶν ἀντικειµένων καθὼς καὶ διακοσίων ἐνενήκοντα ἐντύπων βιβλίων καὶ διακοσίων πεντήκοντα ἐννέα χειρογράφων τὸ πλεῖστον ἐκ τῆς Μονῆς Προδρόµου Σερρῶν.
Ἐπίσης παρεµβαίνει ἐπὶ σηµαντικῶν ἐθνικῶν καὶ κοινωνικῶν θεµάτων, πχ. κατὰ τῆς καταλήψεως τῆς Κερκύρας ἀπὸ τοὺς Ἰταλοὺς τὸ 1922, τῶν διωγµῶν τῶν Ἑλλήνων στὴν Κωνσταντινούπολη τὸ 1955 καὶ ὑπὲρ τοῦ ἀγῶνος τῶν Κυπρίων γιὰ ἀνεξαρτησία ἀλλὰ καὶ ἐναντίον τῆς τουρκικῆς εἰσβολῆς στὴν Κύπρο τὸ 1974, καθὼς καὶ ἐµπράκτως δεικνύουσα τὴν ἀλληλεγγύη της πρὸς τοὺς σεισµοπλήκτους τῶν Ἰονίων νήσων.
Σηµαντικὴ ἐπίσης δραστηριότητα ἀποτελεῖ ἡ ὀργάνωση ἐπιστηµονικῶν διαλέξεων, τὶς ὁποῖες ἔδιδαν µέλη τῆς Ἑταιρείας. Ὁ ἀριθµός τους µέχρι σήµερα ἀνέρχεται σὲ περίπου τριακόσιες (300), συµπεριλαµβανοµένης τῆς διαλέξεως ποὺ δίδεται στὸ πλαίσιο τοῦ καθιερωµένου ἐτησίου µνηµοσύνου πρὸς τιµὴν τοῦ Κωνσταντίνου Παλαιολόγου ἐπὶ τῇ Ἁλώσει τοῦ 1453. Παραλλήλως µέλη τῆς Ἑταιρείας ὁµιλοῦν ἐκτὸς τῆς Ἑταιρείας προσκεκληµένοι, ὅπως πχ. ὁ Ν.Β. Τωµαδάκης στὴν Θεσσαλονίκη, ἐκπροσωπῶν τὴν Ἑταιρεία ἐπὶ τῇ ἑξακοσιοστῇ ἐπετείῳ ἀπὸ τοῦ θανάτου τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαµᾶ. Ἐπίσης, ξένοι διακεκριµένοι ἐπιστήµονες προσκαλοῦνται κατὰ καιροὺς ἀπὸ τὴν Ἑταιρεία ὅπως προσφέρουν διαλέξεις, π.χ. ἐνδεικτικῶς οἱ καθηγητὲς G. Moravcsik καὶ C. Giannelli. Τέλος, ἡ Ἑταιρεία συµµετέχει σὲ ὅλα τὰ Διεθνῆ Βυζαντινολογικὰ Συνέδρια.
Ἡ διοργάνωση ἐπιστηµονικῶν ἐκδροµῶν καὶ ἐπισκέψεων σὲ τοποθεσίες βυζαντινολογικοῦ ἐνδιαφέροντος, ἀλλὰ καὶ µὲ σκοπὸ τὴν ἐνίσχυση τῶν δεσµῶν µεταξὺ τῶν µελῶν της, ἀποτελεῖ ἄλλο ἕνα µέληµά της. Οἱ δραστηριότητες αὐτὲς ἀνέρχονται σὲ περίπου 70, σὲ µέρη ὅπως Κωνσταντινούπολη, Θεσσαλονίκη, Καστοριά, Μυστρᾶς, Μονεµβασία, Λέσβος, Κρήτη, Αἴγινα, Σαλαµίνα καὶ σὲ µονὲς τῆς Ἀττικῆς.
Βασικὸ ἔργο τῆς Ἑταιρείας εἶναι ἡ ἔκδοση τοῦ διεθνῶς ἀνεγνωρισµένου ἐπιστηµονικοῦ περιοδικοῦ της ὑπὸ τὸν τίτλο «Ἐπετηρὶς τῆς Ἑταιρείας Βυζαντινῶν Σπουδῶν». Ἡ Ἐπετηρὶς ἀριθµεῖ µέχρι σήµερα 55 τόµους, ἐνῶ ἐπίκειται ἡ ἐκτύπωση τοῦ 56ου. Σὲ αὐτὴν ἔχουν γραφῆ 1.110 µελέτες ἀπὸ 344 συγγραφεῖς, διαπρεπεῖς βυζαντινολόγους, φιλολόγους, θεολόγους, ἀρχαιολόγους, ἱστορικοὺς καὶ λαογράφους. Τὸ σύνολο τῶν σελίδων τῶν Ἐπετηρίδων ἀνέρχεται σὲ 27.592. Ἐπίσης ἔχουν ἐκδοθῆ δύο Εὑρετήρια τῶν περιεχοµένων τῶν τόµων τῆς Ἐπετηρίδος, τὸ µὲν πρῶτο ὑπὸ τοῦ Μ. Κριαρᾶ (1934, τόµοι Αʹ-Ιʹ), τὸ δὲ δεύτερο ὑπὸ τοῦ Ν. Παναγιωτάκη (1962, τόµοι ΙΑʹ-Λʹ). Τὸ περιοδικὸ ἀνταλλάσσεται µὲ 10 ἑλληνικὰ καὶ 12 διεθνῆ ἐπιστηµονικὰ περιοδικά. Ἐπίσης τὸ προµηθεύονται ἐπιστηµονικοὶ φορεῖς καὶ ἱδρύµατα, ὅπως πανεπιστηµιακὲς βιβλιοθῆκες καὶ ἐφορεῖες ἀρχαιοτήτων, καθὼς καὶ ἰδιῶτες. Τέλος, τὸ 1936, ἐκδόθηκε ἀπὸ τὴν Ἑταιρεία «Λεύκωµα Βυζαντινῶν Σχεδίων», µὲ σχέδια, αὐθεντικὰ ὑποδείγµατα βυζαντινῆς διακοσµητικῆς ἐκ προτύπων βυζαντινῶν, ἐν συνεργασίᾳ τῶν Ἀνδέα Ξυγγοπούλου, Φωτίου Κόντογλου καὶ Ἀγγελικῆς Χατζηµιχάλη.
Στοὺς χώρους ὅπου ἑδρεύει ἡ Ἑταιρεία, στεγάζεται καὶ ἡ βιβλιοθήκη της, ἡ ὁποία ἐµπλουτίζεται συνεχῶς δι’ ἀγορῶν, ἀνταλλαγῶν καὶ δωρεῶν περιοδικῶν καὶ βιβλίων, ἀπαρτιζοµένη ἀπὸ περίπου 2.000 τίτλους βιβλίων, ἐκδοθέτων ἀπὸ τὰ τέλη τοῦ 19ου αἰ. µέχρι προσφάτως, καὶ ἀπὸ 208 τίτλους ἐπιστηµονικῶν ἑλληνικῶν καὶ διεθνῶν περιοδικῶν, µάλιστα πολλῶν ἐξ αὐτῶν δυσευρέτων.
Ἐπίσης στεγάζεται ἡ ἐπονοµαζοµένη «Μυστακίδειος Βιβλιοθήκη», ἡ ὁποία ἐδωρήθη στὴν Ἑταιρεία ἀπὸ τὸν υἱὸ τοῦ Βασιλείου Μυστακίδη, Ἀθανάσιο, τὸ 1933. Ἡ βιβλιοθήκη διαθέτει 5.823 καταγεγραµµένους τίτλους, συµπεριλαµβανοµένων παλαιτύπων σπανίων ἐκδόσεων ἀπὸ τὸν 17ο αἰ., καλύπτουσα θεµατικῶς τὶς κατηγορίες τῆς θεολογίας, κλασικῆς καὶ νεώτερης γλώσσας καὶ φιλολογίας, ἱστορίας, καλῶν τεχνῶν, µαθηµατικῶν, φυσικῆς, γεωγραφίας, βιβλιογραφίας καὶ τεχνικῶν. Διαθέτει ἐπιστηµονικὰ περιοδικὰ τοῦ 19ου καὶ τῶν ἀρχῶν τοῦ 20ου αἰ. (271 τίτλοι), καθὼς καὶ ἐφηµερίδες, ἑλληνικὲς καὶ διεθνεῖς (περὶ τοὺς 30 τίτλους), καὶ ἡµερολόγια, ἑλληνόγλωσσα καὶ ξενόγλωσσα (46 τίτλοι). Τέλος, στὴν ἐν λόγῳ Βιβλιοθήκη συµπεριλαµβάνεται τὸ Ἀρχεῖο Βασιλείου Μυστακίδη, ἀποτελούµενο ἀπὸ 500 φακέλλους, οἱ ὁποῖοι περιέχουν ἰδιόγραφες σηµειώσεις τοῦ Μυστακίδη, ἀποκόµµατα ἐφηµεριδῶν, ἐπιστολὲς καὶ φωτογραφίες.
Βραβεύσεις. Για τὴν παραπάνω προσφορά της ἡ Ἑταιρεία ἔχει τιµηθῆ ὡς ἀκολούθως:
Α. Ἀπὸ τὴν Annuaire de l’Association pour l’encouragement des études grecques τῶν Παρισίων διὰ τοῦ Ζαππείου Βραβείου, τὸ 1926.
Β. Ἀπὸ τὴν Ἀκαδηµία Ἀθηνῶν διὰ τοῦ Βραβείου τῆς Τραπέζης Ἀθηνῶν, τὸ 1929.
Γ. Ἀπὸ τὴν Ἀκαδηµία Ἀθηνῶν διὰ τοῦ Ἀργυροῦ Μεταλλίου, στὶς 24 Μαρτίου 1952.
Δ. Ἀνεκηρύχθη ἐπίτιµος ἑταῖρος τοῦ ἐν Ἀλεξανδρείᾳ Ἰνστιτούτου Ἀνατολικῶν Σπουδῶν ἐπὶ τῷ ἑορτασµῷ τῆς χιλιετηρίδος τῆς Πατριαρχικῆς Βιβλιοθήκης Ἀλεξανδρείας, τὸ 1953.
E. Ἀπὸ τὴν Ἀκαδηµία Ἀθηνῶν διὰ τοῦ Χρυσοῦ Μεταλλίου, στὶς 19 Δεκεμβρίου 2019
Ἡ Ἑταιρεία σήµερα µὲ στόχο τὴν ἐκπλήρωση τῶν σκοπῶν της µὲ σύγχρονα µέσα, λειτουργεῖ ἱστοσελίδα (www.ετ-βυζ-σ.gr) γιὰ τὴν ἐνηµέρωση τῶν µελῶν της καὶ τῆς εὐρύτερης ἐπιστηµονικῆς κοινότητος. Στὴν ἱστοσελίδα περιέχονται ἐνηµερωµένοι κατάλογοι α) τῶν περιοδικῶν, β) τῶν περιεχοµένων τῶν Ἐπετηρίδων καὶ γ) τῶν Ἡµερολογίων. Ἐπίσης ὑπάρχει Εὑρετήριο καὶ µηχανὴ ἀναζητήσεως συγγραφέων καὶ τίτλων µελετῶν τῆς Ἐπετηρίδος. Πρὸς τοῦτο:
α) Ψηφιοποιήθησαν ὅλοι οἱ τόµοι τοῦ περιοδικοῦ Ἐπετηρίς.
β) Συντηρήθηκε, καταγράφηκε, ταξινοµήθηκε καὶ ψηφιοποιήθηκε τὸ ἀρχεῖο τῆς Ἑταιρείας.
γ) Ψηφιοποιήθησαν 45 τεκµήρια τῆς Μυστακιδείου Βιβλιοθήκης (σύνολο σελίδων 3.180) ποὺ λόγῳ παλαιότητος κατὰ προτεραιότητα ἔχρηζαν διασώσεως.
δ) Ψηφιοποιήθησαν 86 τίτλοι ἐφηµεριδῶν (σύνολο σελίδων 1.102), και
ε) Ἀκολουθῶντας τὰ διεθνῆ πρότυπα ἔχουν ταξινοµηθῆ, καταλογογραφηθῆ καὶ εἰσαχθῆ στὸ βιβλιοθηκονοµικὸ πρόγραµµα τοῦ Ἐθνικοῦ Κέντρου Τεκµηρίωσης ΑΒΕΚΤ 920 τίτλοι τῆς Βιβλιοθήκης τῆς Ἑταιρείας.
[1]. Γεώργιος Τσοκόπουλος: Δηµοσιογράφος, διευθυντὴς ἐφηµερίδων, συγγραφεὺς λογοτέχνης.
[2]. Γεώργιος Ε. Τυπάλδος: ὑποναύαρχος τοῦ Πολεµικοῦ Ναυτικοῦ καὶ Πρόεδρος τοῦ Ἑραλδικοῦ Τµήµατος τῆς Ἱστορικῆς καὶ Ἐθνολογικῆς Ἑταιρείας. Συνέταξε στὴν Ἑλληνική, καὶ µὲ τὴν συνεργασία τοῦ στρατιωτικοῦ καὶ συγγραφέως Εὐγενίου Ρίζου-Ραγκαβῆ, τὸ πρῶτο «Ἐγχειρίδιον Οἰκοσηµολογίας, µετὰ Γαλλοελληνικοῦ λεξιλογίου».
[3]. Φαίδων Κουκουλές: Βυζαντινολόγος, µέλος τῆς Ἀκαδηµίας Ἀθηνῶν, καθηγητὴς τοῦ Πανεπιστηµίου Ἀθηνῶν, Πρόεδρος τῆς Ἐπιτροπῆς τῶν Γενικῶν Ἀρχείων τοῦ Κράτους, Γενικὸς Γραµµατεὺς τῆς Ἑταιρείας Βυζαντινῶν Σπουδῶν (1919-1956).
[4]. Πλάτων Ροδοκανάκης: Δηµοσιογράφος, λογοτέχνης. Δηµοσίευσε διηγήµατα βυζαντινῆς θεµατικῆς στὴν ἐφηµερίδα Ἑστία. Διετέλεσε διευθυντὴς ἐπιδοµάτων γιὰ τὰ θύµατα τοῦ Αʹ Βαλκανικοῦ πολέµου ἀπὸ τὸ 1913, καὶ ἀργότερα διευθυντὴς τοῦ βυζαντινοῦ τµήµατος τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας ἐπὶ κυβερνήσεως Ἐλευθερίου Βενιζέλου.
[5]. Νικόλαος Καλογερόπουλος: Θεολόγος, ζωγράφος καὶ µελετητὴς τῆς βυζαντινῆς καὶ µεταβυζαντινῆς τέχνης. Διετέλεσε γραµµατεὺς τῆς Ἐθνικῆς Πινακοθήκης, ὑποδιευθυντὴς τοῦ Βυζαντινοῦ Μουσείου καὶ διευθυντὴς Καλῶν Τεχνῶν τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας.
[6]. Θεµιστοκλῆς Βολίδης: Ἕνας ἐκ τῶν πρώτων Ἑλλήνων βυζαντινολόγων. Διδάκτωρ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστηµίου Ἀθηνῶν καὶ τῆς Φιλοσοφικῆς τοῦ Πανεπιστηµίου Μονάχου, ὅπου εἶχε διδάσκαλο τὸν Κ. Krumbacher. Βραβεύθηκε ἀπὸ τὴν Βαυαρικὴ Ἀκαδηµία τῶν Ἐπιστηµῶν καὶ ἀπεστάλη στὴν Μονὴ Σινᾶ πρὸς µελέτη, ἀντιγραφὴ καὶ φωτογράφηση χειρογράφων κωδίκων καὶ ἐγγράφων. Διετέλεσε ἐπιµελητὴς τοῦ τµήµατος χειρογράφων τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης.
[7]. Louis Petit: Καθολικὸς ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν, βυζαντινολόγος, ἱδρυτὴς τοῦ περιοδικοῦ Echos d’Orient.
[8]. Αἰµιλία Καλλιγᾶ: Σύζυγος τοῦ νοµικοῦ Γεωργίου Π. Καλλιγᾶ, κόρη τοῦ καθηγητοῦ Ἰ. Πανταζίδη.
[9]. Πέτρος Σάρογλος: Ἀξιωµατικὸς τοῦ Ἑλληνικοῦ στρατοῦ. Μέγας δωρητὴς τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους.
[10]. Χρῆστος Δαραλέξης: Βουλευτὴς Ἠλείας, δηµοσιογράφος καὶ θεατρικὸς συγγραφεύς. Ὑπῆρξε ἐκ τῶν ἱδρυτῶν τῆς ΕΣΗΕΑ καὶ Πρόεδρος αὐτῆς. (σηµ. ἐκ παραδροµῆς προφανῶς σηµειώνεται στὸ Πρακτικὸν τὴν πρώτη φορὰ Ἰ. Δαραλέξης, ἀντὶ τοῦ ὀρθοῦ Χ. Δαραλέξης).
[11]. Εὐγενία Ἄµποτ: Σύζυγος τοῦ Νέλσονος Ἄµποτ, ἐµπόρου ἐκ Θεσσαλονίκης, µητέρα τοῦ καθηγητοῦ Ἀστρονοµίας καὶ πεζογράφου Γουλιέλµου Ἄµποτ.
[12]. Γρηγόριος Ξενόπουλος: Πεζογράφος, θεατρικὸς συγγραφεύς, ἀρθρογράφος, κριτικὸς καὶ ἐκδότης.
[13]. Σπυρίδων Θεοδωρόπουλος: Βουλευτής, κοινωνιολόγος, ἐργατολόγος καὶ συγγραφεύς.
[14]. Κωνσταντῖνος Παπαµιχαλόπουλος: Πολιτικός, περιηγητὴς καὶ συγγραφεύς, κυρίως, ἱστορικῶν καὶ περιηγητικῶν βιβλίων. Διετέλεσε Βουλευτὴς καὶ Ὑπουργὸς Παιδείας. Ἐπίσης ὑπῆρξε Πρόεδρος τῆς Ἑλληνικῆς Γεωγραφικῆς Ἑταιρείας καὶ τοῦ Πανελληνίου Γυµναστικοῦ Συλλόγου, καθὼς καὶ Γενικὸς Γραµµατεὺς τῆς Ἐπιτροπῆς Ἐράνων γιὰ τὴν δηµιουργία Ἐθνικοῦ Στόλου.
[15]. Εὐάγγελος Ἰωαννίδης: Ζωγράφος καὶ ἁγιογράφος.
[16]. Εὐγενία Ζωγράφου: Πεζογράφος, θεατρικὴ συγγραφεὺς καὶ δηµοσιογράφος.
[17]. Παναγιώτης Καλογερόπουλος: Φιλόλογος, Διευθυντὴς τῆς Βιβλιοθήκης τῆς Βουλῆς. Συνιδρυτὴς καὶ Πρόεδρος τῆς Ἑλληνικῆς Γεωγραφικῆς Ἑταιρείας. Συµµετεῖχε ἐπίσης στὴν ἵδρυση τοῦ Ἑλληνοαµερικανικοῦ Συνδέσµου.
[18]. Ἰωάννης Δαµβέργης: Λογοτέχνης καὶ δηµοσιογράφος. Πρόεδρος τοῦ Ἐθνικοῦ Θεάτρου. Ὑπῆρξε διευθυντὴς τοῦ πολιτικοῦ γραφείου τοῦ Ἐλευθερίου Βενιζέλου.
[19]. Βασίλειος Λαµπίκης: Ἰατρός, συλλέκτης ἔργων τέχνης.
[20]. Κωνσταντῖνος Σοκόλης: Βουλευτὴς Κερκύρας, νοµικός.
[21]. Θεµιστοκλῆς Σοφούλης: Πρωθυπουργὸς τῆς Ἑλλάδος καὶ ἀρχαιολόγος.
[22]. Θεόδωρος Βελλιανίτης: Λογοτέχνης, φιλόλογος, δηµοσιογράφος καὶ πολιτικός. Χρηµάτισε Βουλευτὴς καὶ Ὑπουργὸς Παιδείας.
[23]. Κωνσταντῖνος Ράδος: Λογοτέχνης, ἱστορικὸς τῆς Ναυτικῆς ἱστορίας. Καθηγητὴς τῆς Σχολῆς Ναυτικῶν Δοκίµων καὶ τοῦ Πανεπιστηµίου Ἀθηνῶν. Ἱδρυτικὸ µέλος καὶ Πρόεδρος τῆς Ἱστορικῆς καὶ Ἐθνολογικῆς Ἑταιρείας τῆς Ἑλλάδος.
[24]. Κωνσταντῖνος Καρζῆς: Πολιτικός, µέλος τοῦ Δηµοκρατικοῦ Συλλόγου Ἀθηνῶν.
[25]. Εὐγένιος Ρίζος-Ραγκαβῆς: Ἀξιωµατικὸς τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ καὶ συγγραφεύς. Υἱὸς τοῦ Ἀλεξάνδρου Ρίζου-Ραγκαβῆ. Συνέγραψε µελέτες περὶ τὴν γενεαλογία καὶ τὴν οἰκοσηµολογία.
[26]. Τηρεῖται ἡ ὀρθογραφία τοῦ πρωτοτύπου.
[27]. Μελέτιος Μεταξάκης: Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας, Μητροπολίτης Ἀθηνῶν.
[28]. Ἰωάννης Ζερβός: Διδάκτωρ νοµικῆς, φιλόλογος καὶ λογοτέχνης.
[29]. Παῦλος Μαθιόπουλος: Ζωγράφος, µέλος τῆς Ἀκαδηµίας Ἀθηνῶν, καθηγητὴς τῆς Ἀνωτάτης Σχολῆς Καλῶν Τεχνῶν.
[30]. Κατόπιν ἀποφάσεως τῆς Γενικῆς Συνελεύσεως τῶν µελῶν τῆς Ἑταιρείας τῆς 28ης Δεκεµβρίου 1971, τροποποιήθηκε τὸ Καταστατικὸν ὡς ἰσχύει µέχρι σήµερον.